Tết Nguyên Đán là dịp lễ lớn trong năm của người Việt, không chỉ là thời điểm chuyển giao giữa năm cũ và năm mới mà còn là cơ hội để gia đình đoàn tụ, thăm hỏi người thân, và thực hiện những hoạt động văn hóa truyền thống. Các hoạt động ngày Tết mang đậm ý nghĩa tâm linh, thể hiện sự kính trọng với tổ tiên, đồng thời tạo không khí vui tươi, ấm áp, chào đón một năm mới tràn đầy hy vọng. Mỗi vùng miền có những phong tục và hoạt động khác nhau, tạo nên sự phong phú và đa dạng trong các lễ hội đón Tết.

Nguồn Gốc Của Tết Nguyên Đán

Tết Nguyên Đán được tổ chức vào ngày đầu tiên của năm theo lịch âm, hay còn gọi là Tết âm lịch. Lịch âm này được dựa trên chu kỳ của mặt trăng, tức là một năm âm lịch gồm 12 tháng và có tổng cộng 354 hoặc 355 ngày, ít hơn 10-12 ngày so với năm dương lịch. Vì vậy, Tết Nguyên Đán không cố định vào một ngày dương lịch mà thay đổi từ năm này sang năm khác, thường rơi vào khoảng cuối tháng 1 hoặc đầu tháng 2.

Tết Nguyên Đán có nguồn gốc từ các tín ngưỡng cổ xưa của người Việt và các dân tộc Đông Á, đặc biệt là Trung Quốc. Tết bắt nguồn từ truyền thống "Tết Tiết" (tiết xuân), một lễ hội đón năm mới gắn liền với mùa xuân và sự khởi đầu của một chu kỳ canh tác mới. Tết là dịp để người dân cầu xin sự bảo vệ của các thần linh, tổ tiên và mong ước một mùa màng bội thu, gia đình ấm no, hạnh phúc.

Những Hoạt Động Ngày Tết

Trang trí nhà cửa và bàn thờ tổ tiên:
Một trong những hoạt động đầu tiên trước Tết chính là dọn dẹp và trang trí nhà cửa. Công việc này thường bắt đầu từ những ngày cuối năm, mọi ngóc ngách trong nhà đều được lau chùi cẩn thận, cửa sổ được mở rộng để đón không khí trong lành, tươi mới của mùa xuân.
Bên cạnh đó, việc chuẩn bị bàn thờ tổ tiên là một hoạt động rất quan trọng. Mâm cúng Tết bao gồm những món ăn truyền thống như bánh chưng, giò, gà luộc, xôi gấc, mâm ngũ quả và hoa tươi. Công việc này không chỉ là sự tôn trọng với tổ tiên mà còn là cách để cầu mong một năm mới bình an, thịnh vượng.

Cúng ông Công ông Táo:
Vào ngày 23 tháng Chạp, người dân Việt Nam tổ chức lễ cúng ông Công, ông Táo để tiễn các vị thần bếp về trời, báo cáo tình hình gia đình với Ngọc Hoàng. Mâm cúng thường có các món ăn như cá chép, bánh chưng, xôi, trái cây, và các món ăn đặc trưng của gia đình. Lễ cúng này nhằm cầu mong gia đình được ấm no, hạnh phúc, và tài lộc trong năm mới. Đây là một phong tục quan trọng trong những ngày chuẩn bị đón Tết.

Bày mâm ngũ quả:
Mâm ngũ quả là một trong những nét đặc trưng của Tết Nguyên Đán ở Việt Nam. Mâm ngũ quả thường được bày trên bàn thờ tổ tiên với năm loại quả tượng trưng cho ngũ hành: kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Tùy theo từng vùng miền mà gia đình sẽ chọn mâm ngũ quả cho phù hợp. Mâm ngũ quả không chỉ đẹp mắt mà còn mang ý nghĩa cầu mong sự sung túc, bình an, sức khỏe và tài lộc cho gia đình trong năm mới.

Lì xì tết:
Lì xì Tết là phong tục không thể thiếu trong dịp Tết Nguyên Đán. Người lớn trong gia đình sẽ mừng tuổi cho trẻ em và những người thân bằng những phong bao lì xì đỏ, chứa tiền mừng tuổi. Đây là món quà tượng trưng cho sự may mắn và sự khởi đầu tốt đẹp cho năm mới. Ngoài trẻ em, những người lớn tuổi trong gia đình cũng nhận được lì xì từ con cháu, thể hiện lòng kính trọng và tôn vinh.

Đi chùa ngày tết:
Đi chùa đầu năm là một hoạt động phổ biến trong dịp Tết của người Việt. Đây là dịp để mọi người cầu xin sự bình an, sức khỏe, tài lộc và thành công trong năm mới. Chùa trở thành nơi người dân đến cúng bái, dâng hương, và xin lộc đầu xuân. Những nghi lễ cầu an, lễ phật đầu năm tại các ngôi chùa không chỉ là dịp để thể hiện lòng thành kính đối với Phật và tổ tiên mà còn là cách để làm mới tâm hồn, cầu mong một năm đầy đủ và viên mãn.

Hái lộc:
Hái lộc đầu năm là phong tục phổ biến ở nhiều địa phương trong dịp Tết. Vào ngày mùng 1 Tết, mọi người thường đi đến các đền, chùa để hái lộc. Lộc không chỉ là những nhánh cây có hoa trái mà còn là những lời chúc may mắn, tài lộc, và an lành. Nhiều gia đình cũng tổ chức hái lộc ngay tại nhà bằng cách chặt một cành cây hoặc nhánh hoa mang vào trong nhà, với hy vọng đón tài lộc và may mắn . Hái lộc không chỉ là một phong tục truyền thống mà còn là một cách để mọi người gửi gắm ước mong về một năm mới tốt đẹp và thịnh vượng.

Các lễ hội đầu năm:
Bên cạnh các hoạt động gia đình, Tết Nguyên Đán còn gắn liền với nhiều lễ hội truyền thống tại các địa phương. Mỗi lễ hội đều mang những giá trị văn hóa riêng biệt. Ví dụ, hội Chùa Hương hay hội Gióng là những lễ hội nổi tiếng diễn ra vào dịp Tết, thu hút đông đảo du khách tham gia. Những lễ hội này thường có các nghi lễ cúng bái, diễu hành, múa lân, và các trò chơi dân gian, tạo không khí sôi động, vui tươi.

Tóm lại, những hoạt động trên không chỉ là những nghi lễ truyền thống, mà còn phản ánh sự quan tâm, yêu thương và đoàn kết trong gia đình và cộng đồng. Chúng giúp kết nối mọi người lại với nhau, đồng thời mang lại những hy vọng về một năm mới tốt đẹp. Những hoạt động này không chỉ phản ánh vẻ đẹp văn hóa của người Việt mà còn là cách để gìn giữ những giá trị truyền thống qua từng thế hệ.